Bilhassa büyük kentlerde, spor yapılabilir alanların artması, her mahalle içinde birer ikişer halı sahanın açılması, spor yapan insan sayısında artışa yol açarken kimi dezavantajları da birlikteinde getirmektedir. Bu dezavantajlardan değerli bir kümesi diz sakatlıkları oluşturmaktadır. Son devir polikliniklere “ ön çapraz bağımda yırtık var, ön çapraz bağımda kopma var, yan çapraz bağlarım yırtılmış” üzere hasta tarifli şikayetler çok sık duyulmaya başlandı. Bu haftaki yazıyı, birtakım şeylerin daha anlaşılır olması, kimi kusurların giderilmesi ve gerçek yönlendirmek gerekliliğini düşünerek kaleme aldım. Umarım yol gösterici olur.
Öncelikle ön çapraz bağ (ÖÇB) nedir? Ne iş yapar? özetlemek gerekirse açıklayalım. Bu bağ dizde uyluk kemiği (femur) ile kaval kemiği (tibia) içinde iki bant halinde duran bir bağdır. Dizin arttan öne gerçek hareket etmesini pürüzler. Yani dizin stabilizasyonunu sağlayan kıymetli bir bağdır.
Bağ koptuğu vakit, hastada erken devirde dizde şişlik ve ağrı, vakit geçtikçe dizde boşalma hissi, öne kayma şikayetleri oluşur. Hastaların bir kısmı, bağ koparken dizden ses geldiğini duymaktadır. Ekseriyetle ÖÇB faydalanması, spor faydalanmaları, bilhassa kontakt sporlar dediğimiz sert ve çarpışmalı spor kollarında daha az olarak travmalar daha sonrası (trafik kazası gibi) olabilmektedir. Bağ faydalanması oluş sisteminde dizin alt kısmı sabit kalırken üst kısmının dönmesi değerli rol oynar. Son senelerda halk içinde ön çapraz bağ faydalanmalarının artışı, halı saha futbol maçlarına iştirak ile hakikat orantılı olarak artmaktadır. Zira kimi alanların tabanın standartların altında olması, sportmenlerin giydiği spor ayakkabısının alana uygun olmaması, gereğince ısınma, istikrar ve esneklik çalışmadan alana girme sevdası, faydalanma için ortam oluşturmaktadır.
Pekala bağ faydalanması olduktan daha sonra kopuk, yırtık üzere kavramlar kıymetli mi? Tedavi nasıl planlanır?
Halk içinde bahsedilen bağ kopması, bağın tamamının yırtılması manasına gelmektedir. Etkin atletlerde bağ kopması ile bağ yırtığı içinde tedavi olarak hiç bir fark yoktur. Zira kısmi de olsa yırtık olan bağ, şiddetli dönme gerektiren hareketlerde büsbütün kopabilir ve sonuçta farklı meselelere risk oluşturabilmektedir. Bu yüzden profesyonel sportmenler ve etkin spor hayatı olanlarda tedavi olarak cerrahi müdahale önerilebilir. Fakat gerek kısmi gerekse tam ön çapraz bağ yırtığı olan etkin atlet olmayan hastalarda, hayattan beklenti üslubu, hayat hali, cerrahiye yahut rehabilitasyona olan inancı ve itimadına nazaran tedaviyi planlamak gerekir.
Ön çapraz bağ tedavileri cerrahi ya da konservatif olarak iki kümedir. Üstte bahsetmiş olduğum niçinlerden ötürü cerrahi önerilen hasta, cerrahi daha sonrası ikinci günde rehabilitasyona başlanır. Yapılan rehabilitasyon adım adım planlanır. Atletin alana dönüşü 5-7 aydır. Cerrahi daha sonrası yapılan yeterli bir sportif rehabilitasyon, atletin eski performansına yakın ve hatta daha düzgün bir durumda bulunmasına yardımcıdır. Lakin rehabilitasyonu zayıf, denge-kuvvet ve saha testleri yapılmadan alana sürülen sportmen tekrar bağ yırtığı için önemli adaydır.
Konservatif tedavide ise rehabilitasyonda diz etrafı güçlendirilir, derin duyu ve istikrar çalışmaları yaptırılıp hastanın günlük aktivite düzebir daha ulaşması amaçlanır. Fakat ön çapraz bağı kopmuş bir şahsa cerrahi tedavi görmeden futbol, voleybol, basketbol, tenis, hentbol üzere riskli spor kollarında faaliyet önerilmemeli, jogging, yüzme, yürüyüş ve bisiklet üzere aktiviteler önerilmelidir.
Ön çapraz bağ yırtığından korunabilir miyiz?
Öncelikle antrenmana uygun ekipman kullanması, saha seçimi, ısınma döneminin âlâ değerlendirmesi öbür sakatlıklarda olduğu üzere bağ faydalanma riskini de azaltmaktadır. bir daha son periyotlarda yapılan çalışmalar, spor öncesinde yapılan proprioseptif antrenman programlarının ön çapraz bağ faydalanmalarında esirgeyici tesiri olduğunu göstermektedir.
Öncelikle ön çapraz bağ (ÖÇB) nedir? Ne iş yapar? özetlemek gerekirse açıklayalım. Bu bağ dizde uyluk kemiği (femur) ile kaval kemiği (tibia) içinde iki bant halinde duran bir bağdır. Dizin arttan öne gerçek hareket etmesini pürüzler. Yani dizin stabilizasyonunu sağlayan kıymetli bir bağdır.
Bağ koptuğu vakit, hastada erken devirde dizde şişlik ve ağrı, vakit geçtikçe dizde boşalma hissi, öne kayma şikayetleri oluşur. Hastaların bir kısmı, bağ koparken dizden ses geldiğini duymaktadır. Ekseriyetle ÖÇB faydalanması, spor faydalanmaları, bilhassa kontakt sporlar dediğimiz sert ve çarpışmalı spor kollarında daha az olarak travmalar daha sonrası (trafik kazası gibi) olabilmektedir. Bağ faydalanması oluş sisteminde dizin alt kısmı sabit kalırken üst kısmının dönmesi değerli rol oynar. Son senelerda halk içinde ön çapraz bağ faydalanmalarının artışı, halı saha futbol maçlarına iştirak ile hakikat orantılı olarak artmaktadır. Zira kimi alanların tabanın standartların altında olması, sportmenlerin giydiği spor ayakkabısının alana uygun olmaması, gereğince ısınma, istikrar ve esneklik çalışmadan alana girme sevdası, faydalanma için ortam oluşturmaktadır.
Pekala bağ faydalanması olduktan daha sonra kopuk, yırtık üzere kavramlar kıymetli mi? Tedavi nasıl planlanır?
Halk içinde bahsedilen bağ kopması, bağın tamamının yırtılması manasına gelmektedir. Etkin atletlerde bağ kopması ile bağ yırtığı içinde tedavi olarak hiç bir fark yoktur. Zira kısmi de olsa yırtık olan bağ, şiddetli dönme gerektiren hareketlerde büsbütün kopabilir ve sonuçta farklı meselelere risk oluşturabilmektedir. Bu yüzden profesyonel sportmenler ve etkin spor hayatı olanlarda tedavi olarak cerrahi müdahale önerilebilir. Fakat gerek kısmi gerekse tam ön çapraz bağ yırtığı olan etkin atlet olmayan hastalarda, hayattan beklenti üslubu, hayat hali, cerrahiye yahut rehabilitasyona olan inancı ve itimadına nazaran tedaviyi planlamak gerekir.
Ön çapraz bağ tedavileri cerrahi ya da konservatif olarak iki kümedir. Üstte bahsetmiş olduğum niçinlerden ötürü cerrahi önerilen hasta, cerrahi daha sonrası ikinci günde rehabilitasyona başlanır. Yapılan rehabilitasyon adım adım planlanır. Atletin alana dönüşü 5-7 aydır. Cerrahi daha sonrası yapılan yeterli bir sportif rehabilitasyon, atletin eski performansına yakın ve hatta daha düzgün bir durumda bulunmasına yardımcıdır. Lakin rehabilitasyonu zayıf, denge-kuvvet ve saha testleri yapılmadan alana sürülen sportmen tekrar bağ yırtığı için önemli adaydır.
Konservatif tedavide ise rehabilitasyonda diz etrafı güçlendirilir, derin duyu ve istikrar çalışmaları yaptırılıp hastanın günlük aktivite düzebir daha ulaşması amaçlanır. Fakat ön çapraz bağı kopmuş bir şahsa cerrahi tedavi görmeden futbol, voleybol, basketbol, tenis, hentbol üzere riskli spor kollarında faaliyet önerilmemeli, jogging, yüzme, yürüyüş ve bisiklet üzere aktiviteler önerilmelidir.
Ön çapraz bağ yırtığından korunabilir miyiz?
Öncelikle antrenmana uygun ekipman kullanması, saha seçimi, ısınma döneminin âlâ değerlendirmesi öbür sakatlıklarda olduğu üzere bağ faydalanma riskini de azaltmaktadır. bir daha son periyotlarda yapılan çalışmalar, spor öncesinde yapılan proprioseptif antrenman programlarının ön çapraz bağ faydalanmalarında esirgeyici tesiri olduğunu göstermektedir.