Toplumda prostat kanseri taraması yapılması kimi kanser cinsleri için kanserlerin tedavisinin daha kolay olacağı erken bir evrede olmasına yardımcı olabilir. Prostat kanseri ekseriyetle kandaki prostat spesifik antijen (PSA) düzeylerinin test edilmesiyle erken tespit edilebilir. Prostat kanserini bulmanın bir diğer yolu da prostatın elle hissedildiği parmakla rektal muayenedir (PRM). Bu testlerden rastgele birinin sonuçları olağandışı ise, kanser olup olmadığını görmek için çoklukla ileri testler ve prostat biyopsisi yapılabilir.
Bütün bunlar prostat kanserini klinik değerli ve kıymetsiz kanser olarak iki kümeye ayırma mecburiliği kararınu doğurmaktadır. Aslın da yapılan çalışmaların birçok bu ayrımı yapma üzerine odaklanmıştır. bu biçimdece klinik kıymetsiz kanser teşhisini azaltılmaya ve gereksiz biyopsilerden kaçınmaya çalışılmaktadır.Sonuçta idrar kaçırma, iktidarsızlık ve hormon kullanması üzere hayat kalitesini fazlaca düşüren çok tedavilerden de kaçınılmış olur. kimi vakit klinik değersiz olarak teşhis edilen hastalarda hiçbir tedavi yapmadan etkin izlem yapılmasına karar verilebilir, bu bile izlem sırasında yapılan tetkikler ve tekrar yeniden yapılması gereken biyopsiler hastada gerilim yaratmakta, biyopsilerin enfeksiyon ve kanama üzere yan tesirlerine maruz kalmak zorunda bırakılmaktadır.
Prostat Kanseri için Tarama Testleri
Tarama, insanlarda semptomları olmadan evvel prostat kanserini saptamak için yapılan testlerdir. tıpkı vakitte, prostat kanseri için toplumda taramasının faydalarının, risklerden ağır basıp basmadığı net değildir. bir daha de, taramanın artılarını ve eksilerini tartıştıktan daha sonra, kimi bireylerde tarama yapılabilir.
PSA
Prostata spesifik antijen (PSA) kan testi: Prostata spesifik antijen (PSA), prostattaki hücreler (hem olağan hücreler tıpkı vakitte kanser hücreleri) tarafınca yapılan bir proteindir. PSA büyük ölçülerde (bir milyon kat) menide bulunur,meninin dış ortamda sulanmasını sağlayan bir enzimdir, kanda da küçük bir ölçü geçer. Kandaki PSA düzeyi, mililitre başına nanogram (ng / mL) cinsinden üniteyle ölçülür. PSA düzeyi yükseldikçe prostat kanseri olma talihi artar, lakin prostat kanseri olup olmadığını kesin olarak söyleyebilecek kesin bir sınır-eşik noktası yoktur. Çoğunlukla 4 ng / mL yahut daha yüksek bir PSA eşik-sınır noktası kullanır, ancak genelde ise 2.5 yahut 3 ng/mL üzere daha düşük bir düzeyden başlamasıı tavsiye edebilir.
Prostat kanseri olmayan birden fazla erkeğin PSA düzeyleri 4 ng / mL’nin altındadır. Prostat kanseri geliştiğinde, PSA düzeyi ekseriyetle 4’ün üzerine çıkar. bir daha de, 4’ün altında bir düzey, bir erkeğin kanser olmadığının garantisi değildir. 4ng/mL’nin altında PSA düzeyine sahip adamların yaklaşık % 15’inde biyopsi yapılırsa prostat kanseri tespit edilebilir. PSA, 4-10 ng/nl aralığına gri-zon yada hudut aralığı denilmekte ve yaklaşık prostat kanseri riski bu aralıkta %25 dir. PSA 10’dan yüksekse prostat kanseri olma şansı% 50’nin üzerindedir.
PSA düzeylerini etkileyebilecek faktörler: Prostat kanseri ararken PSA testi ile belli bir hudut noktası kullanmanın güç olmasının bir sebebi, kanser haricindeki birfazlaca faktörün de PSA düzeylerini etkileyebilmesidir.
PSA düzeylerini yükseltebilecek faktörler şunlardır
Bu özel PSA türevleri Şunlardır:
Özgür PSA yüzdesi: PSA, kanda 2 ana formda oluşur. Bir form kan proteinlerine bağlanırken, başkası hür (bağlı olmadan) dolaşır. Özgür PSA yüzdesi (% fPSA), hür PSA’nın toplam PSA’nın yüzde kaçını oluşturduğunu gösterir. Hür PSA yüzdesi prostat kanseri olan erkeklerde olmayan erkeklere bakılırsa daha düşüktür. Olağanda %25’in üstünde olması beklenir, bilhassa kan total PSA düzeyi 4-10 ng/mL aralığında(gri zon) olan hastalarda biyopsi sonucu almada bize yol göstermektedir. Düşük hür PSA ve yüksek total PSA düzeyleri prostat kanseri mümkünlüğünü artıran bir bulgudur ve biyopsi sonucu almamızda tesirli olan bir faktördür.
Karmaşık-Komplex PSA: Bu test, öteki proteinlere bağlanan PSA ölçüsünü (PSA’nın “serbest” olmayan kısmı) direkt ölçer. Bu test, toplam ve hür PSA yerine kullanılabilir ve bize tıpkı kıymette bilgi verebilir, lakin yaygın olarak pek kullanılmamaktadır.
Farklı PSA cinslerini birleştiren testler: Kimi yeni testler, prostat kanseri olma bahtını yansıtan, genel bir puan elde etmek için farklı PSA tiplerinin sonuçlarını birleştirir.
PSA suratı: PSA suratı farklı bir test değildir. PSA’nın vakit ortasında ne kadar süratli yükseldiğinin bir ölçüsüdür. Olağanda, PSA düzeyleri yaşla bir arada yavaş yavaş yükselir. Prostat kanseri hastalarında ise daha süratli yükseldiğini saptanmıştır.Çok kullanılmamakla birlikte yılda 0.74ng/mL/Yıl’dan daha fazla yüksel manalı kabul edilebilir.
PSA yoğunluğu(PSAD): Prostat bezinin hacmi (boyutunu) transrektal ultrason ile ölçülür ve PSA düzeyi prostat hacmine bölünür, yani gram doku başına düşen PSA ölçüsü PSA dansitesini verir. Olağan bedeli 0.15’in altında olması beklenir,0.15’in üstünde bir bedelde biyopsi düşünülebilir.
Yaşa mahsus PSA aralıkları: Kan PSA düzeyleri, elbette yaşlı erkeklerde genç erkeklere nazaran daha yüksektir. Olağanın üst sonlardaki PSA kıymeti 50 yaşındaki bir erkekte kaygı verici olabilir, lakin 80 yaşındaki bir kişi için daha az tasaya yol açar. Yaşa mahsus kimi PSA düzeyleri tanımlanmıştır lakin, epey kullanılan bir test değildir.
Parmakla Rektal Muayene(PRM)
Parmakla Rektal Muayenede, prostatta kanser olabilecek odakla fazlaca sert hissedilirken, olağan prostat dokusu lastik top kıvamındadır. Tek başına teşhis koydurma mümkünlüğü düşüktür.
Prostat Kanseri Tarama Kriterleri
Bütün bunlar prostat kanserini klinik değerli ve kıymetsiz kanser olarak iki kümeye ayırma mecburiliği kararınu doğurmaktadır. Aslın da yapılan çalışmaların birçok bu ayrımı yapma üzerine odaklanmıştır. bu biçimdece klinik kıymetsiz kanser teşhisini azaltılmaya ve gereksiz biyopsilerden kaçınmaya çalışılmaktadır.Sonuçta idrar kaçırma, iktidarsızlık ve hormon kullanması üzere hayat kalitesini fazlaca düşüren çok tedavilerden de kaçınılmış olur. kimi vakit klinik değersiz olarak teşhis edilen hastalarda hiçbir tedavi yapmadan etkin izlem yapılmasına karar verilebilir, bu bile izlem sırasında yapılan tetkikler ve tekrar yeniden yapılması gereken biyopsiler hastada gerilim yaratmakta, biyopsilerin enfeksiyon ve kanama üzere yan tesirlerine maruz kalmak zorunda bırakılmaktadır.
Prostat Kanseri için Tarama Testleri
Tarama, insanlarda semptomları olmadan evvel prostat kanserini saptamak için yapılan testlerdir. tıpkı vakitte, prostat kanseri için toplumda taramasının faydalarının, risklerden ağır basıp basmadığı net değildir. bir daha de, taramanın artılarını ve eksilerini tartıştıktan daha sonra, kimi bireylerde tarama yapılabilir.
PSA
Prostata spesifik antijen (PSA) kan testi: Prostata spesifik antijen (PSA), prostattaki hücreler (hem olağan hücreler tıpkı vakitte kanser hücreleri) tarafınca yapılan bir proteindir. PSA büyük ölçülerde (bir milyon kat) menide bulunur,meninin dış ortamda sulanmasını sağlayan bir enzimdir, kanda da küçük bir ölçü geçer. Kandaki PSA düzeyi, mililitre başına nanogram (ng / mL) cinsinden üniteyle ölçülür. PSA düzeyi yükseldikçe prostat kanseri olma talihi artar, lakin prostat kanseri olup olmadığını kesin olarak söyleyebilecek kesin bir sınır-eşik noktası yoktur. Çoğunlukla 4 ng / mL yahut daha yüksek bir PSA eşik-sınır noktası kullanır, ancak genelde ise 2.5 yahut 3 ng/mL üzere daha düşük bir düzeyden başlamasıı tavsiye edebilir.
Prostat kanseri olmayan birden fazla erkeğin PSA düzeyleri 4 ng / mL’nin altındadır. Prostat kanseri geliştiğinde, PSA düzeyi ekseriyetle 4’ün üzerine çıkar. bir daha de, 4’ün altında bir düzey, bir erkeğin kanser olmadığının garantisi değildir. 4ng/mL’nin altında PSA düzeyine sahip adamların yaklaşık % 15’inde biyopsi yapılırsa prostat kanseri tespit edilebilir. PSA, 4-10 ng/nl aralığına gri-zon yada hudut aralığı denilmekte ve yaklaşık prostat kanseri riski bu aralıkta %25 dir. PSA 10’dan yüksekse prostat kanseri olma şansı% 50’nin üzerindedir.
PSA düzeylerini etkileyebilecek faktörler: Prostat kanseri ararken PSA testi ile belli bir hudut noktası kullanmanın güç olmasının bir sebebi, kanser haricindeki birfazlaca faktörün de PSA düzeylerini etkileyebilmesidir.
PSA düzeylerini yükseltebilecek faktörler şunlardır
1- Prostat büyümesi: Âlâ huylu prostat büyümesi (BPH), biroldukca erkeği yaşlandıkça etkileyen kanser dışı prostat büyümesinde PSA düzeylerini yükseltebilir.
2 -ileri yaş: PSA düzeyleri, prostat sorununuz olmasa bile, yaşlandıkça elbette yavaş yavaş yükselir.
3- Prostatit: Prostat enfeksiyonu PSA düzeylerini yükseltebilen değerli bir klinik durumdur, o denli ki akut enfeksiyonlarda hayli daha fazla yükselebilmektedir.
4- Meni Boşalma: PSA’nın kısa bir süre için yükselmesine niye olabilir. Bu niçinle testtilk evvel bir yahut iki gün boyunca meni boşalmasından kaçınılması önerilmektedir.
5- Bisiklete binmek: Birtakım çalışmalar bisiklet sürmenin PSA düzeylerini kısa bir süre için yükseltilebileceği argüman edilirse de bu ispatlanmamıştır.
6- Kimi ürolojik teşebbüsler: Prostat biyopsisi yahut sistoskopi üzere prostatı etkileyen birtakım prosedürler, kısa bir süre için PSA düzeylerini yükseltebilir. Kimi çalışmalar, dijital rektal muayenenin (DRE) PSA düzeylerini biraz yükseltebileceğini öne sürülmüştür, lakin kanıtlanamamıştır. kural olarak PSA testi parmakla rektal muayeniçin evvel yapılması önerilir.
7- Birtakım ilaçlar: Testosteron üzere erkek hormonları ve bu hormonları ilaçlar almak PSA’da artışa niye olabilir.
1- Finasterid ve Dudasteri (5-alfa redüktaz inhibitörleri): Olağan prostat büyümesi yahut idrar kimi şikayetlerini tedavi etmek için kullanılan finasterid (Proscar) yahut dutasterid (Avodart) üzere birtakım ilaçlar PSA düzeylerini 3 ay ortasında yarı yarıya düşürmektedir, bu ilaçları alanlarda PSA düzeyi iki ile çarpılarak elde edilmektedir. Bu ilaçlar ayrıyeten prostat kanseri riskini de etkileyebilir ve PSA’ düşürdüğünden prostat kanserini maskeleyebilir.
2- Bitkisel karışımlar: Diyet desteği olarak satılan birtakım karışımlar yüksek PSA düzeyini maskeleyebilir. Olağan prostat büyümesinde kullanılan Saw palmetto PSA’yı pek etkilemiyor üzere görünüyor.
3- Birtakım başka ilaçlar: Birtakım araştırmalar, aspirin, statinler (kolesterol düşürücü ilaçlar) ve tiyazid diüretiklerin (hidroklorotiyazid gibi) üzere makul ilaçların uzun müddetli kullanmasının PSA düzeylerini düşürebileceğini öne sürmüştür.
Bu özel PSA türevleri Şunlardır:
Özgür PSA yüzdesi: PSA, kanda 2 ana formda oluşur. Bir form kan proteinlerine bağlanırken, başkası hür (bağlı olmadan) dolaşır. Özgür PSA yüzdesi (% fPSA), hür PSA’nın toplam PSA’nın yüzde kaçını oluşturduğunu gösterir. Hür PSA yüzdesi prostat kanseri olan erkeklerde olmayan erkeklere bakılırsa daha düşüktür. Olağanda %25’in üstünde olması beklenir, bilhassa kan total PSA düzeyi 4-10 ng/mL aralığında(gri zon) olan hastalarda biyopsi sonucu almada bize yol göstermektedir. Düşük hür PSA ve yüksek total PSA düzeyleri prostat kanseri mümkünlüğünü artıran bir bulgudur ve biyopsi sonucu almamızda tesirli olan bir faktördür.
Karmaşık-Komplex PSA: Bu test, öteki proteinlere bağlanan PSA ölçüsünü (PSA’nın “serbest” olmayan kısmı) direkt ölçer. Bu test, toplam ve hür PSA yerine kullanılabilir ve bize tıpkı kıymette bilgi verebilir, lakin yaygın olarak pek kullanılmamaktadır.
Farklı PSA cinslerini birleştiren testler: Kimi yeni testler, prostat kanseri olma bahtını yansıtan, genel bir puan elde etmek için farklı PSA tiplerinin sonuçlarını birleştirir.
-Toplam PSA, özgür PSA ve proPSA sonuçlarını birleştiren Prostat Sıhhat Endeksi (PHI)
-Toplam PSA, özgür PSA, bozulmamış PSA ve insan kallikrein 2 (hK2) sonuçlarını başka kimi faktörlerle birleştiren 4Kscore testi
PSA suratı: PSA suratı farklı bir test değildir. PSA’nın vakit ortasında ne kadar süratli yükseldiğinin bir ölçüsüdür. Olağanda, PSA düzeyleri yaşla bir arada yavaş yavaş yükselir. Prostat kanseri hastalarında ise daha süratli yükseldiğini saptanmıştır.Çok kullanılmamakla birlikte yılda 0.74ng/mL/Yıl’dan daha fazla yüksel manalı kabul edilebilir.
PSA yoğunluğu(PSAD): Prostat bezinin hacmi (boyutunu) transrektal ultrason ile ölçülür ve PSA düzeyi prostat hacmine bölünür, yani gram doku başına düşen PSA ölçüsü PSA dansitesini verir. Olağan bedeli 0.15’in altında olması beklenir,0.15’in üstünde bir bedelde biyopsi düşünülebilir.
Yaşa mahsus PSA aralıkları: Kan PSA düzeyleri, elbette yaşlı erkeklerde genç erkeklere nazaran daha yüksektir. Olağanın üst sonlardaki PSA kıymeti 50 yaşındaki bir erkekte kaygı verici olabilir, lakin 80 yaşındaki bir kişi için daha az tasaya yol açar. Yaşa mahsus kimi PSA düzeyleri tanımlanmıştır lakin, epey kullanılan bir test değildir.
Parmakla Rektal Muayene(PRM)
Parmakla Rektal Muayenede, prostatta kanser olabilecek odakla fazlaca sert hissedilirken, olağan prostat dokusu lastik top kıvamındadır. Tek başına teşhis koydurma mümkünlüğü düşüktür.
Prostat Kanseri Tarama Kriterleri
1- Ortalama prostat kanseri riski taşıyan ve en az 10 yıl daha yaşaması beklenen erkekler için 50 yaş. Prostat kanseri gelişme riski yüksek bireyler için 45 yaş. Riskli şahıslar içinde ; 65 yaşından küçük prostat kanseri teşhisi konan birinci derece akrabası (baba yahut erkek kardeş) olanlar ve siyah ırka sahip olmak sayılabilir Daha daha yüksek risk altındaki erkekler için 40 yaş sınırdır ve erken yaşta prostat kanseri olan birden çok birinci derece akrabası olanlar bu kümeye girer. Bu kriterlere sahip şahıslarda PSA ve parmakla rektal muayene yapılarak tarama yapılabilir.
2- BRCA gen mutasyonuna sahip olan ve/veya Afrika kökenli olmaları prostat kanserine yakalanma riski yüksek kümeye alınırlar
3- Tarama kriterlerine alınan hastalarda PSA kıymeti 2,5 ng / mL’den az ise 2 yılda bir, PSA seviyesi 2,5 ng / mL yahut daha yüksek olan erkekler için yıllık bir PSA testi yenidenlanmalıdır.