Türk ve Rus sanatkarlardan ‘şifa’ veren ebru standı: ‘Batının anlayışıyla bakarsak aslını goremeyiz’
Beyoğlu Belediyesi’nin İstiklal Sanat Galerisi’nde açılışa özel düzenlenen ‘Şifa Veren Sanat: Ebru’ standı; Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) tarafınca 2019 yılında Yaşayan İnsan Hazineleri’nden biri seçilen ebru ustası Hikmet Barutçugil önderliğinde bir ortaya gelen 5 Rus sanatkarın da yapıtlarıyla birlikte ziyaretçileriyle 30 Ocak 2022’ye kadar buluşmaya devam edecek.
Rus sanatkarlar, Aygül Okutan, Evgeniya Yayıkoğlu, Ludmila Altınışık, Lara Gendelman-Oruç ve Tatiana Morozova’nın yapıtlarını de kapsayan stant beraberinde Türk ve Rus sanatını birleştirerek, ebrunun farklı boyutlarını sanatseverler ile buluşturmayı hedefliyor. Aktifliğin en kıymetli kazanımı olarak Türk ve Rus sanatının içinde kültürel bir köprü oluşturması olduğu vurgulanırken, stantta Türkiye’nin öz sanatı ebrunun, çağdaş ve memleketler arası yorumlarını izlemek de mümkün.
Ebru sanatkarı Barutçugil ve standın küratörü Aygül Okutan bu sanatın inceliklerini iki başka ülkenin de bakış açısıyla kıymetlendirerek ebrunun ideolojisini Sputnik’e anlattı.
Bu gönderiyi Instagram’da gör
Aygul Okutan (@aygulokutan_art)’in paylaştığı bir gönderi
‘Ebruyla alakalı bildiğim tek şey su ile yapıldığıydı’
1973 yılından beri ebruyla uğraştığını belirten Barutçugil, “Benim başladığım senelerda bu sanat kaybolmak üzereydi. Bilinen ve önemli manada üreten yalnızca tek kişi vardı. O da haklı olarak, o senelerda bu sanatların yüzüne kimse bakmadığı için, ilgisizlikten dolayı kendi içine kapanıp, küskün ve dargın bir hale bürünmüştü. Lakin ben ebruyu görünce gönlüme bir aşk düştü. Nasıl doğal ve ilahi bir hoşluk olduğunu düşünmüştüm. Kendi kendime araştırmaya başladım fakat bildiğim tek şey su ile yapıldığıydı. Öbür hiç bir şey bilmiyordum. Bu husus üzerine yazılmış bir kitap, ders notu üzere yönlendirecek usulde anektodlar da yoktu. Ben de deneme yanılma yaparak devam ettim. Alışılmış bu süreçte de ortaya farklı işler çıktı” dedi.
Barut ebru nedir?
Tüm bu süreçten daha sonra klasik ebruyu öğrenmeye çalıştığını aktaran Barutçugil, 17 sene süren çalışmalar kararında da o cinsin kitabını yazdığını ve şu anda klasik ebruyu Mimar Sinan Üniversitesi’ndeki öğrencilerine öğrettiğini belirtti. İstiklal Sanat Galerisi’nde sergilenen ebruların ise farklılığına dikkat çeken ebru ustası, “1987 yılında 250. yılını kutlayan Kraliyet Sanat Koleji’nin (Royal College of Art) davetiyle, stant açmak için İngiltere’nin Londra kentine gittim. Şuan stantta gördüğünüz ebrunun ismi orada verildi: ‘barut ebru’ diye. Tarihte olmayan ve yeni bir ebru olduğu için bu biçimde bir isim konuldu” dedi.
‘Batı sanatıyla prensipleri farklı’
Ebru sanatının maneviyatına bilhassa dikkat çeken Barutçugil, doğu ve batı içindeki farkın buradan kaynaklandığına işaret etti. Kelamlarına devam eden ebru ustası, “Burada görmüş olduğunuz sanatın unsurlarıyla batıda görülen sanatın unsurları birbirinden farklı. Batı sanatının gözlüğü ile buraya bakarsak işin aslını goremiyoruz. Tam aksisini yaptığımızda da birebir biçimde mana kayboluyor. örneğin portakal da elma da meyvedir. Fakat siz portakalın kriterleriyle elmaya bakarsanız o bakış açısı yanlış olur” diyerek şu sözleri kullandı:
‘Batı sanatı için estetik, doğu sanatı için letafet’
“Bu sanatların özünde ilahi hoşluk arayışı vardır. İnsanın sanatla uğraşarak kendisini yaratana yaklaştırma üzere bir gayesi vardır. Bu yaklaşma yolunda gidilirken de birinci vazgeçilmesi gereken şey, sanatkarın kendi egosu ve nefsidir. Estetik sözü batı sanatları için geçerliyken doğu sanatları için bu sözcük biraz eksik kaldığından dolayı ‘letafet’ sözünü kullanıyoruz. Letafet, estetiğin içerdiği bütün manaları içermesine karşın beraberinde ‘kendinden geçercesine, yok olurcasına’ manaları da taşıyor.”
‘Türkiye ve Rusya için kültür-sanat açısından doğu ve batı içinde kalmışlık hakim, bu hisler bir biçimde bu yapıtlara de yansıdı’
Rus sanatkarlarla birlikte ebru yapabilmenin de ortak kıymetlerden kaynaklandığını tabir eden Barutçugil, “Türkiye’de de Rusya’da da, kültür-sanat açısından doğu ve batı içinde kalmışlık hakim. Yani bu kültürler doğu mu yoksa batı mı? Batı külçeşidinin tesiri var fakat doğudan da kopamıyorlar. Doğuyu üste çıkaramıyorken batı da onu bastırıyor usulünde başka farklı istikrarlar mevcut. O hisler bir biçimde bu yapıtlara de yansıdı. Ayrıyeten gördüğüm kadarıyla hepsi Türkiye’de yaşamaktan ve burada olmaktan dolayı hayli memnunlar. Bilhassa İstanbul’u hayli seviyorlar. Bunu da yaptıkları yapıtlara yansıttılar” dedi.
‘Türkler bize teşekkür ediyor, Rusların reaksiyonu de fazlaca güzel’
Standın Rus sanatkarlarından biri olan Tataristan doğumlu Aygül Okutan ise mevzuya ait kanılarını standa gelen reaksiyonlar üzerinden anlatarak, “Türklerin de Rusların da reaksiyonu hayli hoş lakin natürel Türklerinki daha özel oluyor. Zira bize teşekkür edip, Klasik ebrunun dışına çıkmamızı ve farklı eserler ortaya koymamızı, bu sanatı canlandırmak olarak görüp teşekkür ediyorlar. Yeni bir ekol yarattığımızı düşünen bile var” biçiminde konuştu.
‘Bizim için büyük bir sorumluluk’
Rus sanatçı Okutan, Barutçugil ile çalışmanın ve ebru sanatının kendisine söz ettiklerinin kendisi için çok bedelli olduğuna vurgu yaparak, “Hikmet Bey’in ebruları üstünde çalışmak epey büyük bir sorumluluk, zira dünyanın en meşhur ebru sanatkarı. Ellerimiz titremiyordu lakin sorumluluk hissediyorduk. Bizi epeyce destekledi, sırlarını paylaştı ve hep yeni şeyler öğretti” dedi.
‘Tuvaller üzerinde daha farklı tekniklerle ve çağdaşlaştırılmış bir ebru türü’
Kelamlarına ebru sanatına nasıl başladığını anlatarak devam eden Okutan, “Çok farklı ve özel bir şey, kendi ortamızda konuşurken Hikmet Bey’e de söylüyoruz ‘Ebrular olmadan yaşayamayız artık’ diye. Zira onunla çalışabilmek de epey özel, ebruların şairi üzere geliyor bana. Ebru benim için hayli cana yakın bir sanat kısmı. Daha öncesinde suluboya çalışmaları yapıyordum. İkisi için de su epeyce kıymetli. Ebruyu da yapıyorum fakat bilinenden daha farklı bir biçimde; tuvaller üzerinde daha farklı tekniklerle ve çağdaşlaştırılmış bir çeşit düşünün. Zira Klasik Sanatlar Akademisi mezunuyum, iki başka kısmı birleştirdim denebilir” dedi.
‘Rusya’daki bütün sanatçı arkadaşlarım da Rumi’yi okur ve bilir, ben de semazen motifini epey severim’
Yapmaktan en keyif aldığı motiflerin melekler ve Türkiye’ye geldiğinde de semazenler olduğunu belirten Okutan, “Benim için Mevlana Celaleddin Rumi fazlaca kıymetli. Kendisini buraya taşınmadan evvel Rusça olarak okumuştum. Rusya’daki bütün sanatçı arkadaşlarım da Rumi’yi okur ve bilir. Bunun, sanatçı ruhuna epey yakın bir kişilik olmasından kaynaklı olduğunu düşünüyorum. Üstelik Türkiye’ye birinci geldiğim sene de tesadüfen UNESCO tarafınca Mevlana yılı seçilmişti ve her yerde semazenlerin olduğu temalar işlenmişti. Nereye gitsek izler, kendimizi de hayli yakın bulurduk” formunda konuştu.
Beyoğlu Belediyesi’nin İstiklal Sanat Galerisi’nde açılışa özel düzenlenen ‘Şifa Veren Sanat: Ebru’ standı; Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) tarafınca 2019 yılında Yaşayan İnsan Hazineleri’nden biri seçilen ebru ustası Hikmet Barutçugil önderliğinde bir ortaya gelen 5 Rus sanatkarın da yapıtlarıyla birlikte ziyaretçileriyle 30 Ocak 2022’ye kadar buluşmaya devam edecek.
Rus sanatkarlar, Aygül Okutan, Evgeniya Yayıkoğlu, Ludmila Altınışık, Lara Gendelman-Oruç ve Tatiana Morozova’nın yapıtlarını de kapsayan stant beraberinde Türk ve Rus sanatını birleştirerek, ebrunun farklı boyutlarını sanatseverler ile buluşturmayı hedefliyor. Aktifliğin en kıymetli kazanımı olarak Türk ve Rus sanatının içinde kültürel bir köprü oluşturması olduğu vurgulanırken, stantta Türkiye’nin öz sanatı ebrunun, çağdaş ve memleketler arası yorumlarını izlemek de mümkün.
Ebru sanatkarı Barutçugil ve standın küratörü Aygül Okutan bu sanatın inceliklerini iki başka ülkenin de bakış açısıyla kıymetlendirerek ebrunun ideolojisini Sputnik’e anlattı.
Bu gönderiyi Instagram’da gör
Aygul Okutan (@aygulokutan_art)’in paylaştığı bir gönderi
‘Ebruyla alakalı bildiğim tek şey su ile yapıldığıydı’
1973 yılından beri ebruyla uğraştığını belirten Barutçugil, “Benim başladığım senelerda bu sanat kaybolmak üzereydi. Bilinen ve önemli manada üreten yalnızca tek kişi vardı. O da haklı olarak, o senelerda bu sanatların yüzüne kimse bakmadığı için, ilgisizlikten dolayı kendi içine kapanıp, küskün ve dargın bir hale bürünmüştü. Lakin ben ebruyu görünce gönlüme bir aşk düştü. Nasıl doğal ve ilahi bir hoşluk olduğunu düşünmüştüm. Kendi kendime araştırmaya başladım fakat bildiğim tek şey su ile yapıldığıydı. Öbür hiç bir şey bilmiyordum. Bu husus üzerine yazılmış bir kitap, ders notu üzere yönlendirecek usulde anektodlar da yoktu. Ben de deneme yanılma yaparak devam ettim. Alışılmış bu süreçte de ortaya farklı işler çıktı” dedi.
Barut ebru nedir?
Tüm bu süreçten daha sonra klasik ebruyu öğrenmeye çalıştığını aktaran Barutçugil, 17 sene süren çalışmalar kararında da o cinsin kitabını yazdığını ve şu anda klasik ebruyu Mimar Sinan Üniversitesi’ndeki öğrencilerine öğrettiğini belirtti. İstiklal Sanat Galerisi’nde sergilenen ebruların ise farklılığına dikkat çeken ebru ustası, “1987 yılında 250. yılını kutlayan Kraliyet Sanat Koleji’nin (Royal College of Art) davetiyle, stant açmak için İngiltere’nin Londra kentine gittim. Şuan stantta gördüğünüz ebrunun ismi orada verildi: ‘barut ebru’ diye. Tarihte olmayan ve yeni bir ebru olduğu için bu biçimde bir isim konuldu” dedi.
‘Batı sanatıyla prensipleri farklı’
Ebru sanatının maneviyatına bilhassa dikkat çeken Barutçugil, doğu ve batı içindeki farkın buradan kaynaklandığına işaret etti. Kelamlarına devam eden ebru ustası, “Burada görmüş olduğunuz sanatın unsurlarıyla batıda görülen sanatın unsurları birbirinden farklı. Batı sanatının gözlüğü ile buraya bakarsak işin aslını goremiyoruz. Tam aksisini yaptığımızda da birebir biçimde mana kayboluyor. örneğin portakal da elma da meyvedir. Fakat siz portakalın kriterleriyle elmaya bakarsanız o bakış açısı yanlış olur” diyerek şu sözleri kullandı:
‘Batı sanatı için estetik, doğu sanatı için letafet’
“Bu sanatların özünde ilahi hoşluk arayışı vardır. İnsanın sanatla uğraşarak kendisini yaratana yaklaştırma üzere bir gayesi vardır. Bu yaklaşma yolunda gidilirken de birinci vazgeçilmesi gereken şey, sanatkarın kendi egosu ve nefsidir. Estetik sözü batı sanatları için geçerliyken doğu sanatları için bu sözcük biraz eksik kaldığından dolayı ‘letafet’ sözünü kullanıyoruz. Letafet, estetiğin içerdiği bütün manaları içermesine karşın beraberinde ‘kendinden geçercesine, yok olurcasına’ manaları da taşıyor.”
‘Türkiye ve Rusya için kültür-sanat açısından doğu ve batı içinde kalmışlık hakim, bu hisler bir biçimde bu yapıtlara de yansıdı’
Rus sanatkarlarla birlikte ebru yapabilmenin de ortak kıymetlerden kaynaklandığını tabir eden Barutçugil, “Türkiye’de de Rusya’da da, kültür-sanat açısından doğu ve batı içinde kalmışlık hakim. Yani bu kültürler doğu mu yoksa batı mı? Batı külçeşidinin tesiri var fakat doğudan da kopamıyorlar. Doğuyu üste çıkaramıyorken batı da onu bastırıyor usulünde başka farklı istikrarlar mevcut. O hisler bir biçimde bu yapıtlara de yansıdı. Ayrıyeten gördüğüm kadarıyla hepsi Türkiye’de yaşamaktan ve burada olmaktan dolayı hayli memnunlar. Bilhassa İstanbul’u hayli seviyorlar. Bunu da yaptıkları yapıtlara yansıttılar” dedi.
‘Türkler bize teşekkür ediyor, Rusların reaksiyonu de fazlaca güzel’
Standın Rus sanatkarlarından biri olan Tataristan doğumlu Aygül Okutan ise mevzuya ait kanılarını standa gelen reaksiyonlar üzerinden anlatarak, “Türklerin de Rusların da reaksiyonu hayli hoş lakin natürel Türklerinki daha özel oluyor. Zira bize teşekkür edip, Klasik ebrunun dışına çıkmamızı ve farklı eserler ortaya koymamızı, bu sanatı canlandırmak olarak görüp teşekkür ediyorlar. Yeni bir ekol yarattığımızı düşünen bile var” biçiminde konuştu.
‘Bizim için büyük bir sorumluluk’
Rus sanatçı Okutan, Barutçugil ile çalışmanın ve ebru sanatının kendisine söz ettiklerinin kendisi için çok bedelli olduğuna vurgu yaparak, “Hikmet Bey’in ebruları üstünde çalışmak epey büyük bir sorumluluk, zira dünyanın en meşhur ebru sanatkarı. Ellerimiz titremiyordu lakin sorumluluk hissediyorduk. Bizi epeyce destekledi, sırlarını paylaştı ve hep yeni şeyler öğretti” dedi.
‘Tuvaller üzerinde daha farklı tekniklerle ve çağdaşlaştırılmış bir ebru türü’
Kelamlarına ebru sanatına nasıl başladığını anlatarak devam eden Okutan, “Çok farklı ve özel bir şey, kendi ortamızda konuşurken Hikmet Bey’e de söylüyoruz ‘Ebrular olmadan yaşayamayız artık’ diye. Zira onunla çalışabilmek de epey özel, ebruların şairi üzere geliyor bana. Ebru benim için hayli cana yakın bir sanat kısmı. Daha öncesinde suluboya çalışmaları yapıyordum. İkisi için de su epeyce kıymetli. Ebruyu da yapıyorum fakat bilinenden daha farklı bir biçimde; tuvaller üzerinde daha farklı tekniklerle ve çağdaşlaştırılmış bir çeşit düşünün. Zira Klasik Sanatlar Akademisi mezunuyum, iki başka kısmı birleştirdim denebilir” dedi.
‘Rusya’daki bütün sanatçı arkadaşlarım da Rumi’yi okur ve bilir, ben de semazen motifini epey severim’
Yapmaktan en keyif aldığı motiflerin melekler ve Türkiye’ye geldiğinde de semazenler olduğunu belirten Okutan, “Benim için Mevlana Celaleddin Rumi fazlaca kıymetli. Kendisini buraya taşınmadan evvel Rusça olarak okumuştum. Rusya’daki bütün sanatçı arkadaşlarım da Rumi’yi okur ve bilir. Bunun, sanatçı ruhuna epey yakın bir kişilik olmasından kaynaklı olduğunu düşünüyorum. Üstelik Türkiye’ye birinci geldiğim sene de tesadüfen UNESCO tarafınca Mevlana yılı seçilmişti ve her yerde semazenlerin olduğu temalar işlenmişti. Nereye gitsek izler, kendimizi de hayli yakın bulurduk” formunda konuştu.